خستگی

خستگی شایع ترین عارضه ی جانبی درمان سرطان است.

 
درمان های سرطان مانند شیمی درمانی، پرتودرمانی، هورمون درمانی، پیوند مغز استخوان، ایمونوتراپی می توانند باعث ایجاد خستگی شوند. علاوه بر این خستگی از علائم رایج برخی از انواع سرطان ها نیز می باشد. افراد مبتلا به سرطان خستگی را این گونه توصیف می کنند: احساس خستگی، ضعف، سنگینی، کندی و ناتوانی و عدم برخورداری از انرژی لازم برای برخاستن و انجام امور روزانه. خستگی در افراد مبتلا به سرطان با عناوینی چون خستگی سرطان، خستگی مرتبط با سرطان یا خستگی مرتبط با درمان سرطان نامیده می شود.
خستگی سرطان با خستگی که افراد سالم تجربه می کنند متفاوت است.
هنگامی که افراد سالم در اثر فعالیت های روزانه خسته می شوند، خستگی آنها پس از استراحت و خواب کافی از بین می رود. در حالی که خستگی که افراد مبتلا به سرطان تجربه می کنند با خواب کافی و استراحت، به صورت کامل از بین نمی رود. افراد مبتلا به سرطان در مقایسه با افراد سالم با انجام فعالیت های سبک نیز احساس خستگی می کنند که در نتیجه فعالیت های روزمره ی آنها محدود می شود و کیفیت زندگی شان تحت تاثیر قرار می گیرد. خستگی معمولاً پس از پایان درمان سرطان کاهش می یابد، اما برخی افراد ممکن است تا مدت ها پس از پایان درمان، احساس خستگی را داشته باشند.
خستگی می تواند کیفیت زندگی بیماران را کاهش دهد.
خستگی ناشی از سرطان می تواند بر تمام بخش های زندگی افراد اثر بگذارد. خستگی بیش از حد که توسط افراد مبتلا به سرطان تجربه می شود مانع از انجام فعالیت های روزانه، حضور فعالانه در روابط بین فردی، حضور در اجتماع و رویدادهای اجتماعی می شود. این افراد ممکن است نتوانند در محل کار خود حاضر شوند، زمان کمتری را با خانواده و دوستان خود بگذرانند و زمان بیشتری را به خوابیدن اختصاص دهند.  در برخی موارد خستگی جسمانی منجر به خستگی ذهنی و تغییرات خلقی می گردد که در نتیجه ی این تغییرات توجه کردن، به خاطر سپردن و تفکر شفاف برای افراد دشوار می گردد. در برخی بیماران تجربه خستگی ناشی از سرطان یا درمان سرطان باعث می شود آن ها شغل خود را ترک کنند و متعاقباً با مشکلات مالی روبرو شوند، که همه ی این موارد کیفیت زندگی بیماران را تحت تاثیر قرار می دهد.
علل خستگی ناشی از سرطان: 
ممکن است خستگی در افراد مبتلا به سرطان بیش از یک علت داشته باشد. هنوز دلایل اینکه درمانهای سرطان چگونه باعث ایجاد خستگی می شودبطور کامل مشخص نیست.
• خستگی مرتبط با جراحی
• خستگی ناش ی از شیمی درمانی 
• خستگی ناشی از پرتودرمانی
• خستگی ناشی از هورمون درمانی
• خستگی ناشی از ایمونوتراپی
• کم خونی (زمانی که تعداد گلبول های قرمز یا هموگلوبین کمتر از حد معمول است) 
• تغییرات نیازهای تغذیه ای بیماران که سبب بروز یا افزایش خستگی می شود.
o ممکن است بیمار به همان میزان قبل از ابتلا به سرطان غذا بخورد، اما بدن نتواند به علت سرطان یا دریافت درمان های سرطان، تمام مواد مغذی غذا را جذب و استفاده کند. 
o افزایش میزان انرژی مورد نیاز بدن به دلیل رشد تومور، عفونت، تب یا تنگی نفس.
o کاهش مقدار غذای مصرفی بیمار و عدم دریافت کالری و مواد مغذی مورد نیاز  به دلیل کم اشتهایی، حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا انسداد روده.
• اضطراب و افسردگی از شایع ترین علل روان شناختی بروز خستگی در افراد مبتلا به سرطان 
• عدم کیفیت خواب، مشکل در خوابیدن و عدم دریافت اکسیژن کافی حین خواب (اختلالات خواب)
• داروهای غیر از شیمی درمانی که ممکن است باعث خستگی شوند.
o ممکن است بیماران داروهای دیگری به منظور مدیریت درد یا شرایط دیگر غیر از سرطان دریافت کنند که باعث خواب آلودگی شوند. داروهای ضد درد اپیوئیدی، داروهای ضد افسردگی و آنتی هیستامین ها این عارضه ی جانبی را به همراه دارند. در صورتی که این داروها همزمان مصرف شوند باعث تشدید خستگی خواهند شد.
o مصرف داروهای اپیوئیدی در طول زمان ممکن است میزان هورمون های جنسی تولید شده در بیضه ها و تخمدان ها را کاهش دهد و در نتیجه ی این تغییرات، خستگی و همچنین مشکلات جنسی و افسردگی برای بیماران رخ دهد. 
• سطوح هورمونی خیلی پایین یا خیلی بالا 
• عفونت
• درد
• استرس
• دهیدراتاسیون (از دست دادن بیش از حد مایعات بدن در اثر اسهال و استفراغ شدید)
• کاهش فعالیت فیزیکی 
• اضافه وزن
• وجود تومور در بخش های خاصی از بدن
در حین درمان سرطان و پس از آن ممکن است فرد بیمار متوجه شود که نمی تواند برای مدت زمان طولانی توجه خود را بر روی موضوعی حفظ کند و فکر کردن، به یاد آوردن و درک کردن برای وی دشوار شده است. آنچه این افراد تجربه می کنند با عنوان "خستگی توجه" شناخته می شود. خوابیدن به کاهش خستگی توجه کمک می کند اما در صورتی که خستگی مرتبط با سرطان باشد، خوابیدن به تنهایی کافی نیست. در چنین شرایطی بهتر است تا فرد مبتلا به سرطان در فعالیت های آرامش بخش شرکت کند و زمانی را در فضاهای غیر سرپوشیده با هوای آزاد بگذراند.
ارزیابی خستگی:
• به منظور تشخیص علل خستگی که قابل درمان هستند در گام اول معاینه فیزیکی بیمار انجام می شود و تاریخچه ی سلامت بیمار بررسی می گردد.
• به منظور بررسی کم خونی آزمایش CBC  یا شمارش کامل خون درخواست می گردد.
• پزشک معالج سوالات زیر را با بیمار مطرح خواهد کرد:
o سطح خستگی بیمار ارزیابی می شود. از بیمار خواسته می شود به میزان خستگی که تجربه می کند رتبه بدهد. پزشک معالج از بیمار می خواهد تا در مقیاس صفر تا 10 به خستگی خود عددی را اختصاص بدهد.
o چه زمانی خستگی شروع می شود، چه مدت ادامه می یابد، چه عواملی باعث تسکین یا تشدید خستگی می شوند.
o داروهایی که بیمار مصرف می کند.
o عادات خواب و استراحت بیمار. 
o عادات تغذیه ای و تغییرات در اشتها و وزن.
o چگونه خستگی فعالیت های روزانه بیمار را تحت تاثیر قرار داده است.
o آیا بیمار درد، اضطراب یا افسردگی را تجربه می کند.
o بیماری های قبلی بیمار و درمان هایی که دریافت کرده است.
مدیریت خستگی:
ممکن است بیماران احساس کنند که گزارش خستگی به پزشک معالج و تیم درمان شکایت کردن محسوب می شود و منتظر بمانند تا پزشک معالج در مورد عوارض جانبی از ایشان سوال کند. خستگی عارضه ی جانبی طبیعی سرطان و درمان سرطان است که باید گزارش شود و درمان گردد. همکاری با تیم درمان در موارد زیر به بیماران در مقابله با خستگی کمک می کند:
• پی بردن به علل پزشکی خستگی مانند عدم تعادل الکترولیتی، مشکلات تنفسی، یا کم خونی
• یادگیری حفظ رژیم غذایی سالم
• یادگیری اینکه چگونه الگوهای استراحت و فعالیت، میزان خستگی را تحت تاثیر قرار می دهند
• یادگیری اجتناب از فعالیت هایی که منجر به خستگی می گردند
• شناسایی عواملی که خستگی را کاهش می دهند
• شناسایی فعالیت های ورزشی سبکی که بیمار به آنها علاقمند است
• تمرین گزارش دهی به پزشک معالج در صورتی که مداخلات اثربخش بوده اند یا نبوده اند
• داروهای مشخصی به منظور درمان خستگی ناشی از سرطان مورد مطالعه قرار گرفته اند و پزشک معالج در صورت لزوم این داروها را برای بیمار تجویز خواهد کرد.

رویکردهای غیردارویی مدیریت خستگی مرتبط با سرطان و درمان های سرطان
به نظر می رسد در مقایسه با سایر عوارض سرطان یا درمان های مربوط به آن مانند ریزش مو، درد، تهوع و استفراغ، موضوع خستگی مرتبط با سرطان، کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به عوارض خستگی مانند افت عملکرد و کاهش کیفیت زندگی در مبتلایان تحت درمان، اهمیت یافتن رویکردهای جدید و کم عارضه در جهت رفع یا کاهش آن بدیهی است. رویکردهای غیردارویی که تاکنون اثر آنها بر خستگی مرتبط با سرطان ارزیابی شده اند  در ادامه آورده شده است:
ورزش 
درمان های دارویی سرطان منجر به کاهش فعالیت و عملکرد بیماران و در نتیجه بروز خستگی می گردد. ورزش با افزایش توده عضلانی، افزایش حجم پلاسما، افزایش تهویه و خون رسانی به ریه و افزایش ظرفیت قلبی در نهایت باعث کاهش خستگی می شود. ورزش هوازی در توانبخشی بیماران مبتلا به سرطان و رفع کاهش انرژی، همچنین در افزایش آمادگی جسمانی مبتلایان توصیه شده است. پیاده روی سبک تا متوسط با افزایش انرژی و تحریک اشتها و افزایش ظرفیت عملکرد، خستگی را برطرف می کند. ورزش در نهایت کیفیت زندگی را افزایش داده و بر جنبه های روانشناختی بیمار نیز تاثیر مثبت می گذارد.
• از پزشک معالج خود در مورد اینکه چه نوع فعالیت فیزیکی برای وضعیت فعلی شما مناسب است و چه سطحی از فعالیت برای شما مفید خواهد بود سوال بپرسید. ممکن است نوع و سطح فعالیت فیزیکی در طول درمان و پس از پایان درمان تغیر کند.
• در صورتی که در معرض ریسک بالای آسیب هستید، بهتر است از یک فیزیوتراپیست برای انجام فعالیت فیزیکی کمک بگیرید. فیزیوتراپیست در حفظ و بهبود قدرت بدنی/توان بدنی، به حداقل رساندن درد، و بهبود کارکرد فیزیکی به شما کمک خواهد کرد.
• همچنین ممکن است برایتان مفید باشد که مربی شخصی برای طراحی برنامه ورزشی مخصوص خودتان داشته باشید. نتایج پژوهش ها حاکی از آن است که ورزش یکی از اثربخش ترین مداخلات در جهت درمان و مدیریت خستگی مرتبط با سرطان است.
روان درمانی 
صحبت کردن با روانشناس و متخصصین سلامت روان به شما در مدیریت خستگی مرتبط با سرطان و درمان های سرطان کمک خواهد کرد. روانشناسانی که در کار خود رویکرد درمان رفتاری شناختی را بکار می گیرند به شما کمک می کنند تا:
• شناخت کامل و دقیق از پدیده ی خستگی به دست بیاورید و در صورت نیاز نگرشتان در مورد خستگی را تغییر دهید.
• مهارت های مقابله ای سازگارانه به منظور مدیریت خستگی خود بیاموزید.
• در صورت تشخیص اختلالات خواب در شما، راهکارهایی به منظور اصلاح الگوی خواب به شما ارائه خواهد شد و اختلال خواب درمان می گردد.
• در صورت تشخیص اختلالات افسردگی و اضطراب که از دلایل روانشناختی اصلی خستگی هستند این اختلالات درمان می شوند و در نتیجه میزان خستگی شما کاهش می یابد.
راهبردهای ذهن-بدن
شواهد پژوهشی نشان دهنده ی آن است که تمرین های ذهن آگاهی، یوگا، آرام سازی و طب سوزنی در کاهش خستگی مرتبط با سرطان و درمان های سرطان موثر است.
اصلاح تغذیه
بیماران مبتلا به سرطان در خطر ابتلا به مشکلات تغذیه ای هستند. خستگی در افراد مبتلا به سرطان زمانی رخ می دهد که انرژی مورد نیاز بدن بیش از میزان تامین شده از طریق منابع تغذیه ایست. سه مکانیسم اصلی ممکن است در این امر دخیل باشند: تغییر در توانایی بدن برای هضم و جذب مواد مغذی موثر، افزایش انرژی مورد نیاز بدن، و کاهش مصرف منابع انرژی. اختلالات تغذیه ای شامل سوء تغذیه، بی اشتهایی، کم آبی و اختلالات الکترولیتی می باشد. برای برنامه ریزی یک رژیم غذایی سالم می توانید با متخصص تغذیه صحبت کنید.
• ممکن است پزشک معالج شما کمبودهای تغذیه ای مانند آهن، ویتامین B12، یا ویتامین D  را در شما بررسی کند. در صورت پایین بودن سطح موارد ذکر شده ممکن است پزشک معالج مصرف مکمل های غذایی را به شما توصیه کند.
• قبل از مصرف هرگونه مکمل گیاهی و تغذیه ای با پزشک معالج و کادر درمان مشورت کنید تا مطمئن شوید که مصرف آنها با داروهایی که به منظور درمان بیماری تان دریافت می کنید تداخل نداشته باشد.